Κείμενα έκδοσης 2001: περί Σελήνης
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Η Σελήνη εκτελεί μια περιφορά γύρω από τον άξονά της και μια γύρω από τη Γη. Οι θερμοκρασίες στην επιφάνειά της κυμαίνονται από -150°C έως +135°C, η διάμετρός της είναι 3,66 φορές μικρότερη, ενώ η βαρύτητά της μόλις το 1/65 της γήινης.
Όσον αφορά την προέλευσή της, υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες που δεν ικανοποιούν απόλυτα. Η πρώτη (θεωρία συλλήψεως) που θεωρεί πως δημιουργήθηκε σε μακρινό μέρος του Ηλιακού συστήματος και παγιδεύτηκε από τη γήινη έλξη, είναι αδύνατη στατιστικά. Η δεύτερη (της σχάσεως) σύμφωνα με την οποία αρχικά Γη και Σελήνη αποτελούσαν ένα σώμα που επιμηκυνόμενο κατά την περιστροφή του διασπάσθηκε σε δύο, δεν στηρίζεται από τη σύγχρονη γνώση της μορφής του συστήματος Γης - Σελήνης. Η τρίτη (θεωρία της συμπυκνώσεως) προτείνει τη δημιουργία της από την ίδια μάζα αερίων που έγινε και η Γη κατά τη διάρκεια δημιουργίας του Ηλιακού συστήματος, με αδύνατο σημείο της τη διαφορετική σύσταση της Σελήνης από εκείνη της Γης. Τέλος η πιο γοητευτική (μα και μη απορριπτέα ευθέως), πως τοποθετήθηκε σε τροχιά από άγνωστα νοήμονα, πιο εξελιγμένα από τον άνθρωπο, όντα, από τα οποία και κατοικείται.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
Σώμα ετερόφωτο, ανακλά το ηλιακό φως. Λόγω αυτού του γεγονότος το φωτεινό κομμάτι της Σελήνης μεταβάλλεται συνεχώς, δημιουργώντας αυτό που αποκαλούμε φάσεις της σελήνης. Οι κύριες φάσεις της Σελήνης είναι τέσσερεις: Νέα Σελήνη - Πρώτο τέταρτο - Πανσέληνος - Τελευταίο τέταρτο. Ο κύκλος αυτός όμως μπορεί να χωριστεί σε οκτώ εμφανή στάδια. Στα πρώτα τέσσερα - Νέα Σελήνη, Ημισέληνο, Πρώτο τέταρτο και Σελήνη στη γέμιση (κυρτή) - μεγαλώνει ενώ στα επόμενα - Πανσέληνο, Κυρτή στη χάση (της διασποράς), Τελευταίο τέταρτο και Ημισέληνος στη χάση (Βαλσαμική) - χάνεται. Κάθε στάδιο διαρκεί περίπου τρεισήμισι μέρες.
Συνολικά ο κύκλος κάνει 29,5 μέρες να ολοκληρωθεί. (Συνοδικός μήνας)
Η Σελήνη στη γέμισή της παίρνει το σχήμα ενός D, ενώ η Σελήνη στη χάση το σχήμα ενός C. Για την ευκολότερη απομνημόνευση D, όπως Διαστολή, όταν μεγαλώνει και C, όπως Συστολή, όταν μικραίνει.
ΜΑΡΤΙΟΣ
Από τους αρχαίους χρόνους είναι ήδη γνωστό ότι η σελήνη έχει τη δύναμη να επηρεάζει τους τεράστιους όγκους των νερών των ωκεανών, των λιμνών, των ποταμών, έτσι ώστε να προκαλείται το φαινόμενο της παλίρροιας. Η πλημμυρίς (η ανύψωση των υδάτων) και η άμπωτις (η πτώση της στάθμης των υδάτων) οφείλεται καθαρά στη διαφορά έντασης στην έλξη της Σελήνης πάνω στην επιφάνεια της Γης (η ένταση αυτή είναι αντιστρόφως ανάλογη της απόστασης του συγκεκριμένου σημείου της Γης από τη Σελήνη).
Η πρώτη εξήγηση του φαινομένου των παλιρροιών επιχειρήθηκε από το Νεύτωνα από τον οποίο αναφερόταν και η συνεισφορά του ήλιου (30%) στη δημιουργία του φαινομένου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ένταση του φαινομένου είναι όντως μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια συζυγιών, όταν προστίθεται δηλ. και η έλξη του Ήλιου. Επίσης το μέγεθος της ανύψωσης εξαρτάται και από τη διαμόρφωση των ακτών, την έκταση των ανέμων, της πίεσης κλπ. Επειδή οι υψηλές παλίρροιες μπορούν να προκαλέσουν πλημμύρες αλλά είναι και επικίνδυνες για ναυτικούς και ψαράδες, η δυνατότητα πρόβλεψής τους υπήρξε ανέκαθεν ιδιαίτερα πολύτιμη.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
Εκλείψεις παρατηρούνται όταν ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη ευθυγραμμίζονται κατά τις φάσεις της Πανσελήνου ή της Νέας Σελήνης. Μια έκλειψη Ηλίου συμβαίνει μόνο κατά τη φάση της Νέας Σελήνης, ενώ μια Σεληνιακή έκλειψη παρατηρείται μόνο κατά την Πανσέληνο. Υπάρχουν τρεις τύποι εκλείψεων: η μερική, η ολική και η δακτυλιοειδής. Οι εκλείψεις δεν παρατηρούνται σε κάθε Πανσέληνο και Νέα Σελήνη, εξαιτίας της κλίσης της τροχιάς της Σελήνης που εμποδίζει τα τρία σώματα να ευθυγραμμιστούν απόλυτα κάθε μήνα. Κάθε χρόνο γίνονται από δύο έως πέντε ηλιακές εκλείψεις, οι περισότερες μερικές. Η Σελήνη βρίσκεται σε έκλειψη δύο ή τρεις φορές το χρόνο.
Εκλείψεις καταγράφονται τα τελευταία 5.000 χρόνια τουλάχιστον και ακολουθούν ένα κύκλο 18 ετών και 11 ημερών, μετά από τον οποίο επανεμφανίζονται με τέλεια ακρίβεια, γνωστό σαν κύκλος Σάρος από τους αρχαίους Έλληνες. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως κάποιος που έχει ζωή πάνω από 18 χρόνια μπορεί να παρατηρήσει το ίδιο φαινόμενο από τον ίδιο τόπο πάνω από μια φορά.
ΜΑΪΟΣ
Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία η Σελήνη ήταν κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Θείας ή Ευρυφάεσσας και αδελφή του Ήλιου και της Ηούς (Αυγή). Ο Ήλιος αναφέρεται και ως πατέρας της και κόρες της οι Ώρες (εποχές του έτους). Άλλοι μύθοι τη θέλουν να σμίγει με το Δία και να κάνουν την Πανδία, ή κατά άλλη εκδοχή την Έρση και τη Νέμεση.
Στην αρχαία Ήλιδα πρωτοτραγουδήθηκε ο μύθος του έρωτά της με τον Ενδημίωνα.
Μια νύχτα η Σελήνη κοίταξε κάτω και είδε τον Ενδημίωνα, τον ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και εγκατέλειψε τα νυχτερινά της καθήκοντα για να βρεθεί πλάι του. Ο Δίας οργίστηκε απ’ την σκοτεινιά του ουρανού (αλλά και από τη ζήλια του καθ’ ότι πρώην ερωμένη του) και έδωσε στον Ενδημίωνα αιώνια νιάτα μα και αιώνιο ύπνο. Παρ’ όλα αυτά δεν έσβησε ο πόθος της και έτσι η Σελήνη ακόμη κάποιες νύχτες κάθε μήνα εγκαταλείπει τον ουρανό για να βρεθεί με τον αγαπημένο της. Μαζί του απόκτησε 50 κόρες.
Άλλος μύθος θέλει τον Πάνα εραστή της, που γνωρίζοντας ότι η θεά συνήθιζε να παίζει με τα πρόβατα, την αποπλάνησε χωμένος σε μια προβιά. Παρόλο δε που ήταν αποπλάνηση ο Πάνας το παρουσίαζε σαν το μεγαλύτερο ερωτικό κατόρθωμά του.
ΙΟΥΝΙΟΣ
Η Σελήνη ανέκαθεν συνδεόταν με τις ιδιότητες του θηλυκού. Οι φάσεις της ήταν αυτές που την έκαναν να εμφανίζεται με τρία βασικά πρόσωπα. Στη γέμιση σαν παρθένα με έντονη σεξουαλικότητα και δύναμη αναπαραγωγής, στην πανσέληνο σαν γόνιμη γεμάτη ζωή μητέρα και στη χάση σαν γριά σοφή γυναίκα εξοικειωμένη με τη συγκάλυψη και τη θεραπευτική.
Όλες οι θρησκείες περιέχουν στοιχεία αυτής της θηλυκής τριάδας. Η Περσεφόνη, η Δήμητρα και η Εκάτη για τους αρχαίους Έλληνες, οι Νορν, οι Αλόκοτες Αδελφές για τους Σκανδιναβούς, η Κάλι για τους Ινδούς που ενσωμάτωνε το”φως”, το “σκοτάδι” και τη “μητέρα του κόσμου”. Κατά τη Νέα Σελήνη, οι Σαν της Αφρικής ψάλλουν “Χαίρε νεαρό φεγγάρι” ενώ οι Εσκιμώοι τελούν τη γιορτή του ψαριού και ανταλλάσσουν γυναίκες.
Στη χριστιανική θρησκεία δεν αντιπροσωπεύεται αλλά καθορίζει χρονικά τον εορτασμό της σημαντικότερης γιορτής, του Πάσχα. Πάσχα έχουμε λοιπόν, την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη Πανσέληνο που ακολουθεί ή συμπίπτει με την εαρινή ισημερία.
ΙΟΥΛΙΟΣ
Σημάδια χαραγμένα πάνω σε κόκαλα και πέτρες βρέθηκαν σε Αφρική και Ευρώπη. Σημάδια που δείχνουν τις φάσεις της Σελήνης και που φτιάχτηκαν κατά τη λίθινη εποχή. Στην αρχαία Ελλάδα η σύνδεση της Σελήνης με το ημερολόγιο φανερώνεται στον μύθο, από τα παιδιά της με τον Ενδημίωνα. Τις πενήντα θυγατέρες ή 50 εβδομάδες ενός Σεληνιακού έτους. Πενήντα άλλωστε Σεληνιακοί μήνες παρεμβάλλονταν μεταξύ κάθε Ολυμπιάδας.
Σεληνιακό ημερολόγιο όμως χρησιμοποιούσαν όλοι σχεδόν οι αρχαίοι λαοί. Μερικοί μάλιστα το χρησιμοποιούν ακόμη, για θρησκευτικούς κυρίως λόγους. Το σφάλμα σε ένα τέτοιο ημερολόγιο είναι περίπου ένδεκα ημέρες μέσα σε ένα ηλιακό έτος, πράγμα που απαιτεί συνεχείς διορθώσεις με εμβόλιμους μήνες για να εναρμονίζεται με τις εποχές. Ένα τέτοιο διορθωμένο σεληνιακό ημερολόγιο λέγεται Σεληνοηλιακό.
Επειδή ο Σεληνιακός κύκλος και το Ηλιακό έτος δεν συγχρονίζονται μεταξύ τους, συμβαίνει να προκύπτουν μήνες με 2 Πανσέληνους. Η δεύτερη αυτή Πανσέληνος του μήνα ονομάζεται “Κυανή Σελήνη”.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
Όλες σχεδόν οι εκφράσεις που σχετίζονται με το φεγγάρι τονίζουν το μυστήριο και τη γοητεία του... Το ίδιο το όνομα της Σελήνης προέρχεται από τη λέξη σέλας που σημαίνει φεγγοβολή - ακτινοβολία. Έχουμε τις λέξεις σεληνιασμένος και το αντίστοιχο lunatic που υπονοούν την επίδραση του φεγγαριού. Σεληναίο πάθος λέγεται στην ιατρική η επιληψία. Οι ποιητές και λογοτέχνες χρησιμοποιούν το φεγγαρόλουστος αλλά και φεγγαροφώτιστος και φεγγαροπρόσωπος.
Υπάρχει ακόμη το Σελήνιο, αμέταλλο χημικό στοιχείο, ο φεγγίτης ή σεληνίτης αλλά και πολλές λέξεις που έχουν σχέση με τη μέτρηση. Οι αγγλικές λέξεις meter (μέτρο), measure (μέτρηση), menstrual (εμμηνόρροια), month (μήνας) αλλά και men (άνθρωποι) προέρχονται από τη λέξη moon (φεγγάρι). Η λέξη μήνας επίσης προέρχεται από το σχήμα του μηνίσκου που έχει η Σελήνη τον περισότερο καιρό. Μοnday λέγεται στα αγγλικά η Δευτέρα και προέρχεται από την λέξη Mona την αρχαία αγγλική ονομασία της Σελήνης. Στη Σελήνη άλλωστε ήταν αφιερωμένη η δεύτερη ημέρα της εβδομάδας και από τους αρχαίους Έλληνες (1ος αιώνας π.Χ.)
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
Σοφία και γνώση συγκεντρωμένη από τους προγόνους μας σχετικά με τη φύση και τη σελήνη, σχεδόν άγνωστη σε μας, μας δίνει μία άλλη όψη της καθημερινής ζωής, περισσότερο εναρμονισμένης με τους ρυθμούς της φύσης ώστε να επιτύχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα την κατάλληλη στιγμή. Αν δώσουμε προσοχή στις διαθέσεις μας, θα διαπιστώσουμε ότι τείνουν να μεταβάλονται σε κυκλική βάση. Αυτός ο κύκλος συχνά ταυτίζεται με τις φάσεις της Σελήνης.
Η περίοδος της νέας Σελήνης μέχρι την Πανσέληνο είναι μια παραγωγική περίοδος ιδανική για νέα ξεκινήματα πάσης φύσεως. Κατά το πρώτο τέταρτο, ιδιαίτερα, είναι πολύ πιθανό να έρχεται σε μας χωρίς κόπο, οτιδήποτε έχουμε επιδιώξει να βρούμε. Κατά την Πανσέληνο, επειδή υπερτονίζονται τα συναισθήματα και τα πάντα εμφανίζονται διογκωμένα, καλό είναι να καθυστερούμε τις αποφάσεις μας. Η περίοδος με τη Σελήνη στη χάση βοηθά για επανεξέταση των πράξεών μας και διόρθωση των λαθών μας ή αποκατάσταση της σχέσης μας με τους άλλους. Κατά το τελευταίο τέταρτο ιδιαίτερα, είναι η καταλληλότερη φάση για απαλλαγή από οτιδήποτε ή οποιονδήποτε, ωφελεί ο διαλογισμός, η αυτοανάλυση, αλλά και η ξεκούραση καθώς καταστρώνουμε σχέδια για την ερχόμενη δημιουργική περίοδο.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
Σύμφωνα με την αστρολογία, η θέση του Ήλιου την ημερομηνία γέννησής μας ορίζει το ηλιακό ζώδιό μας. Αυτό με τη σειρά του είναι κάτι σαν σύμβολο περιγραφής της ιδιοσυγκρασίας μας και σκιαγραφεί ουσιαστικά αυτό που δείχνουμε προς τα έξω.
Ο Ήλιος ταξιδεύει μέσα σε κάθε ζώδιο για 30 ή 31 ημέρες, πολύ αργός για το φεγγάρι που προσπερνάει τα ζώδια ανά 2 1/4 μέρες κι όλα μαζί σε 4 μόνο εβδομάδες (Αστρικός μήνας = 27,32166 μέρες).
Η θέση της Σελήνης κατά τη γέννησή μας αντίστοιχα, ορίζει το ζώδιό της. Κατά τη φάση της Νέας Σελήνης, το ζώδιο της με αυτό του Ήλιου ταυτίζονται, ενώ είναι αντίθετα κατά την Πανσέληνο. Το ζώδιο της Σελήνης είναι ένας δείκτης για τον εσωτερικό μας εαυτό, τις ενστικτώδεις αντιδράσεις μας και το συναισθηματικό μας κόσμο.
Σ’ ένα γενέθλιο χάρτη υπολογίζονται πρώτα οι σχέσεις Ήλιου - Σελήνης για να αποτιμηθεί το ψυχικό/συναισθηματικό προφίλ του ατόμου και μετά μπαίνουν οι όψεις μεταξύ τους και με τους υπόλοιπους πλανήτες.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
Εσύ ξανθέ άγγελε του δειλινού
τώρα, καθώς ο ήλιος γέρνει στα βουνά
άναψε του έρωτα τη λαμπερή σου δάδα
φόρεσε τ’ ακτινοβόλο στέμμα σου
και χαμογέλασε πάνω απ’ την εσπερινή μας κλίνη.
Στους έρωτές μας χαμογέλασε κι όπως θα σέρνεις
τ’ ουρανού τις γαλαζόχρωμες κουρτίνες
σκόρπισε τις ασημένιες δροσοσταλίδες σου
σε κάθε λούλουδο που τα γυμνά ματάκια του
σφαλίζει στην πιο κατάλληλη του ύπνου ώρα...
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Το γέμισμα και το άδειασμα της Σελήνης οι άνθρωποι από πολύ παλιά το συσχέτισαν με τη βλάστηση και το μαρασμό, την ανάπτυξη και την καρποφορία, την υγεία και την αρρώστια, τη γέννηση και το θάνατο. Ταιριάζει τόσο η θέση της στο νυχτερινό ουρανό, όσο η λευκή τελεία μέσα στο μαύρο φόντο του YING - YIANG. Η ύπαρξή της και μόνο αλλά και η αίσθηση της επίδρασής της στις διαθέσεις των ανθρώπων, έβαλαν σε τροχιά την νόηση κάθε εποχής. Η παρουσία της συνοδεύει τις νύχτες ενός εξελισσόμενου ακόμη πολιτισμού κάτω από την επιρροή της. Η σύγχρονη επιστήμη πάντως, έχοντας πάρει τη σκυτάλη από τους φιλοσόφους και τους στοχαστές κάθε είδους για την αποκρυπτογράφηση των μυστικών της, δεν κατάφερε να απαντήσει σχετικά με την προέλευσή της. Ο ρόλος της λένε κάποιοι είναι πιο σπουδαίος από το να είναι απλός φυσικός δορυφόρος της Γης. Τόσο που να σχετίζεται άμεσα με το μέλλον της ανθρωπότητας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
“Το Σύμπαν που αγάπησα”, Τόμος Β’, Σ.Θεοδοσίου - Μ.Δανέζη, Εκδόσεις Δίαυλος,1999.
“Μαγική Σελήνη”, Lory reid, Eκδόσεις ΙΡΙΔΑ, 2000.
“Οι επιρροές της Σελήνης στη ζωή μας”, Γ.Πάουγκερ - Τ.Πόπε, Εκδόσεις ΝΟΤΟΣ, 1998, μετάφραση Γ.Πανάγος
“Ελληνική μυθολογία”, 2ος Τόμος, από την Εκδοτική Αθηνών, 1986.
Το απόσπασμα ποιήματος είναι του Ουϊλιαμ Μπλέικ σε μετάφραση Κώστα Μπανταβού
“Ορθογραφικό Ερμηνευτικό Λεξικό”, Εκδόσεις Γιοβάνη 1970.
“Τα μυστικά της Σελήνης”, Don Wilson, Εκδόσεις ΩΡΟΡΑ 1981.
“Η Οδύσσεια των ημερολογίων”, Σ.Θεοδοσίου - Μ.Δανέζη, Εκδόσεις Δίαυλος, 1995.